युद्धको संघारमा विश्व र व्यापारिक अस्थिरताबाट त्रसित अरब मुलुकहरू
असार ९ , २०८२
इरानमाथि अमेरिकी हमला र खाडी मुलुकहरूको त्रास: बढ्दो युद्धको खतरा र व्यापारिक अस्थिरता निम्त्याउने प्रष्ट गरेको छ ।
इरानमाथि अमेरिकाले गरेको पछिल्लो हवाई आक्रमणपछि मध्यपूर्वमा तनाव अत्यन्तै बढेको छ। खासगरी खाडीका अरब राष्ट्रहरू साउदी अरेबिया, संयुक्त अरब इमिरेट्स (UAE) लगायतका मुलुकहरू यो आक्रमणले क्षेत्रीय स्थायित्वमा गम्भीर असर पार्ने भन्दै चिन्तित भएका छन्। पहिले इरानको परमाणु कार्यक्रममाथि कडा रूपमा प्रस्तुत हुने यी राष्ट्रहरू अहिले भने खुल्ला रूपमा अमेरिकाको कदमको आलोचना गरिरहेका छन्।
घटनाको पृष्ठभूमि: अमेरिकी आक्रमण के थियो?
२०२५ जुन २२ को रात अमेरिकाले इरानका तीन वटा परमाणु साइटहरूमा सटीक हवाई आक्रमण गर्यो। अमेरिकी अधिकारीहरूले यसलाई नियत र आवश्यक कारबाही भनेका छन् जसको उद्देश्य इरानको बढ्दो परमाणु खतरा न्यूनीकरण गर्नु हो। तर यो कदमले पूरा क्षेत्रलाई युद्धको संघारमा ल्याइदिएको विश्लेषकहरू बताउँछन्।
इरानका यी साइटहरू लामो समयदेखि पश्चिमी मुलुकहरूको निगरानीमा थिए। यद्यपि, अमेरिका र इजरायलकको पछिल्ला सहकार्य तथा तनावपूर्ण सम्बन्धका कारण यो कारबाही झनै संवेदनशील बन्यो।
अरब मुलुकहरूको प्रतिक्रिया समर्थन होइन चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
यो आक्रमणपछि खाडी मुलुकहरूबाट जुन प्रतिक्रिया आयो त्यो धेरैलाई अचम्म लाग्न सक्छ। पहिले इरानको परमाणु कार्यक्रमलाई खतराको रूपमा लिने साउदी अरेबिया र UAE जस्ता राष्ट्रहरूले अहिले भने अमेरिकाको कदमको आलोचना गरेका छन्।
साउदी अरेबियाले इरानको सार्वभौमिकताको उल्लंघन भएको भन्दै आक्रमणको विरोध गर्यो।
त्यस्तै संयुक्त अरब इमिरेट्स UAE ले पनि गम्भीर चिन्ता व्यक्त गर्दै तत्काल तनाव घटाउन आग्रह गरेका छन् ।
यी प्रतिक्रियाले देखाउँछ कि अब खाडी मुलुकहरूको प्राथमिकता क्षेत्रीय स्थिरता र आर्थिक विकासतर्फ केन्द्रित हुन थालेको छ।
किन डराइरहेका छन् खाडी राष्ट्रहरू?
१. क्षेत्रीय युद्धको डर
यदि इरानले अमेरिकाको जवाफमा आक्रमणहरू सुरु गर्यो भने सम्भावित युद्धले सबैभन्दा पहिले खाडी मुलुकहरूलाई नै असर पार्नेछ। यहाँ अमेरिकी सैन्य अड्डाहरू रहेका छन् जसलाई इरानले लक्षित गर्न सक्छ।
२. व्यापार र तेल उत्पादनमा असर
मध्यपूर्वको अर्थतन्त्र मुख्यत तेल र व्यापारिक मार्गहरूमा आधारित छ। यदि युद्ध भयो भने विश्वको झन्डै ३०% तेल ढुवानी हुन्छ त्यो बन्द हुनसक्छ। यस्तो अवस्था सिंगो विश्व अर्थतन्त्रलाई प्रभावित पार्नेछ तर सिधा असर भने खाडी राष्ट्रहरूमाथि नै पर्ने देखिन्छ ।
खाडी मुलुकहरू भित्र पनि अब जनताले शान्ति र स्थायित्व चाहेका छन्। इरानसँगको सशस्त्र टकरावले जनमत विरोधमा जान सक्छ जुन त्यहाँका सत्तारूढ शासकहरूका लागि थप चुनौतीपूर्ण हुने अवस्था सिर्जना हुनेछ।
अरब लिगको बैठक र साझा धारणा:
इस्तानबुलमा बसेको अरब लिगको आपतकालीन बैठकमा यो मुद्दा प्राथमिकतामा राखिएको थियो। जोर्डनका विदेशमन्त्री अयमान साफादीले बैठकको अध्यक्षता गर्दै सबै सदस्य राष्ट्रहरूलाई संयम अपनाउन आह्वान गरे। बैठकपछि संयुक्त वक्तव्य जारी गर्दै अरब मुलुकहरूले युद्ध रोक्न विश्व समुदायलाई सक्रिय भूमिका खेल्न अनुरोध गरेका छन् ।
इरानले अमेरिकी हमला उत्तेजक र गैरकानुनी भन्दै यसको कडा जवाफ दिने चेतावनी दिएको छ। यदि इरानले प्रतिघात गर्यो भने यसले खाडी क्षेत्रमा अमेरिकी सैन्य अड्डा उद्योग र रणनीतिक व्यापारिक मार्गहरूलाई निशाना बनाउन सक्छ।
इरानले लामो समयदेखि होर्मुजको जलडमरूमध्ये नियन्त्रणको चेतावनी दिँदै आएको छ। यस्तो कदमले सिंगो तेल बजारलाई हल्लाउनेछ।
इजरायलका प्रधानमन्त्री नेता न्याहु हाल अमेरिकासँगको सहकार्यमा धेरै बलियो देखिएका छन्। इरानविरुद्ध इजरायल लामो समयदेखि आक्रामक नीति लिइरहेको छ। हालैका आक्रमणहरूमा नेता न्याहुको रणनीतिक भूमिका रहेको अनुमान गरिएको छ। विश्लेषकहरू भन्छन् यदि नेता न्याहु र ट्रम्पबीच सहमति रहेर यस्तो हमला भएको हो भने यो सधैंभन्दा गम्भीर मोडमा पुग्ने संकेत हो।
राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले आक्रमणको बचाउ गर्दै इरानमा शासन परिवर्तनको समय आएको छ भनेका छन्। उनले इरानको शासनलाई आतंकवादको प्रायोजक ठहर गर्दै अमेरिकाको सुरक्षा र इजरायली हितको नाममा कारबाही जायज ठहराएका छन्। यस्तो भाषाले तनाव झनै चर्किने संकेत दिएको छ।
संयुक्त राष्ट्रसंघले हालै एक प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै सबै पक्षलाई संयम अपनाउन आग्रह गरेको छ। चीन, रूस, युरोपेली संघजस्ता देशहरूले पनि आक्रमणको विरोध गर्दै कूटनीतिक समाधानको बाटो खोज्न आग्रह गरेका छन्। विश्व शक्तिहरूले तनाव कम नगरे सम्भावित युद्ध टार्न कठिन हुने चेतावनी दिएका छन्।
इरानमाथि अमेरिकाले गरेको हमला केवल सैन्य कारबाही मात्र होइन यो सम्पूर्ण मध्यपूर्वको राजनीतिक सन्तुलन हल्लाउने खालको घटनाक्रम हो। अरब मुलुकहरू अहिले सशंकित छन् अमेरिका र इरान दुबैको आक्रोशको बिचमा परिने डर उनीहरूलाई छ। विश्वका शक्तिशाली राष्ट्रहरू यो तनावलाई चाँडै समाधान नगरे युद्ध फैलिने खतरा अझै टरिसकेको छैन।
इरानको परमाणु कार्यक्रममाथि बारम्बार पश्चिमी राष्ट्रहरूको असन्तोष अमेरिकी हवाई आक्रमणहरूका पछाडि रहेको रणनीतिक सोच खाडी क्षेत्रको भूराजनीतिक महत्त्व
साउदी र UAE जस्ता राष्ट्रहरूको बदलिँदो नीति सम्भावित व्यापार, ऊर्जा र सुरक्षामा असर पार्न सक्ने स्पष्ट रहेको छ ।
यो परिस्थिति अब सबैको साझा चिन्ताको विषय बनेको छ। युद्ध रोक्ने प्रयास कूटनीतिक तवरमा नभए यसको असर केवल मध्यपूर्व रास्ट्रहरु मात्रै होइन सिङ्गो विश्वलाई नै असर पुर्याउनु देखिन्छ ।